Trong Tây Du Ký, một trong những chi tiết đáng nhớ nhất là hành trình Tôn Ngộ Không đi học phép trường sinh bất tử. Từ khát vọng ban đầu ấy, hàng loạt sự kiện bi tráng mở ra: ông học được 72 phép biến hóa, trở thành Tề Thiên Đại Thánh, làm náo loạn thiên đình. Nhưng ẩn dưới câu chuyện ấy là một thông điệp sâu xa: khát vọng trường sinh thực chất là sự bám chấp vào ngã, và bài học thật sự mà con người cần học là vô thường.
Từ ngàn đời, con người luôn sợ hãi cái chết. Nỗi sợ ấy tạo ra khát vọng bất tử, từ luyện đan, tìm tiên dược cho đến các pháp thuật trường sinh. Tôn Ngộ Không, với khát vọng mãnh liệt vượt qua vòng sinh tử, đã dấn thân đi học đạo để đạt đến bất tử.
Nhưng câu chuyện cho thấy: trường sinh về thân xác không những không giải thoát con người, mà còn đưa đến phiền não. Bất tử mà thiếu tuệ giác, con người vẫn chìm trong tham – sân – si, vẫn bị khổ đau trói buộc.
Sau khi ăn đào tiên, uống rượu ngọc, nuốt kim đan, Ngộ Không trở nên "thân kim cang bất hoại". Ông có được trường sinh, nhưng cũng từ đó sinh ra ngạo mạn, coi thường thiên đình, không sợ trời đất.
Điều này phản ánh một sự thật: khi con người cố chấp bám vào sự sống vật chất, càng sợ chết bao nhiêu thì càng dễ sinh ra tham vọng, khổ đau bấy nhiêu. Trường sinh thể xác chỉ làm cái tôi thêm lớn, chứ không mang lại giải thoát.
Phật giáo dạy rằng mọi pháp hữu vi đều vô thường: có sinh thì có diệt, có hợp thì có tan. Thân xác, dù được kéo dài đến đâu, cũng không thoát khỏi quy luật ấy.
Điều đem lại sự bình an không phải là trường sinh, mà là sự thấu hiểu vô thường. Khi thấy rõ rằng cái chết chỉ là một phần tự nhiên của vòng sinh tử, ta không còn sợ hãi, không còn bị nỗi ám ảnh trường sinh chi phối.
Vô thường không phải bi quan, mà là chìa khóa giúp con người trân quý từng khoảnh khắc sống, buông bỏ chấp ngã, và tìm đến tự do trong tâm.
Tây Du Ký khéo léo cho thấy: trường sinh thật sự không phải kéo dài tuổi thọ, mà là sự bất tử của tâm linh. Khi tâm giác ngộ, nó vượt khỏi ràng buộc của thời gian.
Thân có thể hoại diệt, nhưng tâm tỉnh thức, tuệ giác và từ bi sẽ sống mãi.
Trường sinh không nằm trong thân xác, mà ở chỗ con người đạt đến sự an nhiên, không bị vô thường làm lay động.
Đây mới là "tiên đan" chân thật mà hành giả cần tìm kiếm.
Câu chuyện về Tôn Ngộ Không đi học trường sinh gửi đến chúng ta những bài học sâu sắc:
Đừng chạy theo ảo tưởng bất tử, vì đó là bám chấp.
Hãy học cách nhìn thẳng vào cái chết để thấy rõ vô thường.
Hãy sống tỉnh thức trong từng khoảnh khắc, đó chính là "trường sinh" thật sự.
Trong đời sống hiện đại, nhiều người vẫn khát khao "trẻ mãi không già", tìm đủ cách kéo dài tuổi thọ. Nhưng nếu tâm còn bất an, thì tuổi thọ dài thêm chỉ là kéo dài phiền não. Sống an nhiên trong vô thường mới chính là con đường giải thoát.
Khát vọng trường sinh trong Tây Du Ký là tấm gương phản chiếu nỗi sợ chết muôn thuở của con người. Nhưng tác phẩm nhắc ta rằng: sự bất tử mà ta tìm kiếm không nằm ở thân xác, mà ở tâm giải thoát.
Khi hiểu và chấp nhận vô thường, ta vượt khỏi nỗi sợ chết. Và chính lúc đó, ta đã chạm đến một dạng trường sinh vĩnh cửu: sự bất tử của tâm giác ngộ.